Bartje, wie kent hem niet? Anders heb je waarschijnlijk onder een hunebed gelegen. De Drentse knaap die niet wilde bidden voor bruine bonen, is nu verstript. De jongen accepteert zijn armoedige bestaan nooit. Lukt het hem zich hieraan te ontworstelen?
Door Bastiaan van Esch
Auteur Anne de Vries is de geestelijk vader van Bartje. In 1935 werd het boek uitgegeven. De blonde knul, die zich niet wilde schikken in zijn lot, groeide uit tot een fictieve held.
Arbeiders
Bartje is een van de vele kinderen in het armetierige landarbeidersgezin. Elke ochtend moet vader eerst ontbijten en als er wat overblijft is dat voor de kinderen. De kostwinner maakt lange dagen onder het bewind van de boer. En de arbeidsvoorwaarden en vergoedingen waren ternauwernood beter dan die van slavenarbeid. Lange dagen, weinig rust, laag loon, altijd honger en weinig eigenwaarde.
Brune bonen
Bartje spreekt tijdens een maaltijd (in het originele verhaal) de legendarische woorden ‘ik bid niet veur brune bonen’. Jammer genoeg zegt Bartje in de graphic novel ‘ik bid niet voor bruine bonen!’. Vervolgens houdt hij zijn poot stijf. De ondankbaarheid vlamt uit de ogen van zijn ouders en hij wordt letterlijk het huis uit gezet. ‘Voor zulke kinderen is er in dit gezin geen plaats!’ Na uren ronddwalen en piekeren keert Bartje terug naar zijn ouders, maar de toon is gezet.
Klager
De vader van Bartje heeft een groot eergevoel en klaagt steen en been. Na meerdere incidenten is er voor hem bij deze boer geen plaats meer. En veel werk is er al niet te vinden. Als Bartje op een gegeven moment een geintje uithaalt met de zoon van een nieuwe boer, zijn de rapen gaar. De liefde voor Bartje overstijgt alles, want als de boer verhaal komt halen is het de vader die opstaat en de boer de deur wijst. En dat met alle gevolgen van dien.
Lede ogen
Het gezin moet het huis uit en woont in een klein kamertje in een soort opvanghuis. Ondertussen pakt het gezin elke strohalm aan, maar ze komen telkens bedrogen uit. Bartje ziet alles met lede ogen aan en accepteert nooit dat dit zijn lot zal worden. Hij blijft zich verzetten tegen het pad dat voor hem uitgestippeld lijkt te zijn. Lukt het de blonde doorzetter om zich te ontworstelen uit zijn armoedige bestaan?
Ahmad Resh
Het scenario is geschreven door Ahmad Resh. De scenarist timmert aardig aan de weg, want hij heeft inmiddels al meerdere titels op zijn naam staan. Denk hierbij aan Spijt! en Afblijven! van het oorspronkelijke werk van Carry Slee.
Huis
Met Bartje pakt hij het groter aan en is het Resh behoorlijk goed gelukt om hier een goed lopend verhaal van te maken, zonder essentiële elementen te missen. Uiteraard voorkom je bijna niet dat het op momenten van de hak op de tak lijkt te gaan, maar overall staat het verhaal als een huis. Het dialect is volledig achterwege gelaten, waarschijnlijk om een zo groot mogelijk publiek aan te spreken. Deze keuze begrijp ik volkomen.
Anco Dijkman
De tekeningen van Anco Dijkman zijn in de typische stijl die je van de tekenaar mag verwachten. Recent heeft Dijkman het tekenwerk voor Dutch 1 en Dutch 2 verzorgd en wat langer geleden Scarlet Edge – operatie dageraad waarvoor hij ook het scenario schreef. De tekeningen spreken tot de verbeelding, waarbij het enige minpuntje voor mij altijd de keuze voor de inkleuring blijft. Dit heeft waarschijnlijk met de factor tijd te maken. De cover van Bartje is werkelijk subliem uitgewerkt. Het is logisch dat niet elke tekening zo gedetailleerd is, maar de verwachtingen kunnen hierdoor wel afwijken. Bekijk onderstaande video maar eens wat een arbeidsintensief werk het is.
Historisch besef
De graphic novel van Anco Dijkman en Ahmad Resh draagt bij aan het historische besef over hoe Nederland er voor stond begin 20e eeuw. Door dit boek besef je weer eens hoe welvarend wij zijn in ons kleine land. Bartje is daar misschien wel het fictieve voorbeeld van geworden.
Geslaagd project
Ik ben van mening dat dit boek uitstekend geschikt is om door jong en oud gelezen te worden, zodat je niet aangewezen bent op het originele verhaal. Tekstueel is het toch behoorlijk achterhaald en leest het bovendien moeizamer dan de stripversie. De mooie tekeningen geven de sfeer bovendien goed weer en daarmee is dit project, dat gefinancierd is middels crowdfunding, uitermate goed gelukt. Chapeau!
Bartje – de graphic novel
Scenario: Ahmad Resh
Tekeningen: Anco Dijkman
Uitgeverij: Uitgeverij Personalia
104 pagina’s / hardcover / €29,90
