In Chumbo verweeft Matthias Lehmann familieverhalen met de turbulente geschiedenis van Brazilië in een meeslepende graphic novel. Via de levens van de familie Wallace ontvouwt zich een drama dat even persoonlijk als politiek is. Het resultaat is een gelaagd portret van een land dat balanceert tussen vooruitgang en onderdrukking.
Door Thijs Franssen
De strip begint in het Brazilië van de jaren ’30 van de vorige eeuw. Een periode gekenmerkt door groeiende sociale onrust en opkomende ideologieën. Oswaldo Wallace, een steenrijke mijnmagnaat in Belo Horizonte, probeert zijn macht te behouden terwijl de wereld om hem heen verandert. Zijn zonen, Severino en Ramires, groeien op in deze onstuimige tijd, samen met Iara Rebendoleng, dochter van een vermoorde vakbondsleider. Hun jeugd wordt gevormd door protesten, klassenstrijd en politieke onrust.
Broederstrijd als spiegel van de samenleving
Waar Severino zich ontwikkelt tot een kritische journalist met linkse idealen, kiest zijn broer Ramires voor de harde hand van het extreemrechtse gedachtegoed. Hun tegengestelde keuzes maken van Chumbo geen simpele held-tegen-schurk-vertelling, maar een gelaagde analyse van sociale afkomst, macht en morele keuzes. Hun levens raken verstrengeld met dat van Iara. Zij wordt, ondanks haar strijdvaardigheid, geconfronteerd met het leven in een samenleving waar dominante mannen het voor het zeggen hebben. Lehmann baseerde de broers op zijn eigen ooms. Een persoonlijke laag die de vertelling nog aangrijpender maakt.
Subtiel maar complex
Achter het verhaal zit een scherpe kijk op de Braziliaanse samenleving. Thema’s als racisme, ongelijkheid tussen mannen en vrouwen, en klassenverschillen komen allemaal aan bod. Maar Lehmann kiest ervoor om dit op een subtiele manier in het verhaal te verwerken. Ramires’ verborgen biseksualiteit wordt ingezet als manier om macht uit te oefenen, en laat zien hoe seksualiteit verbonden is met strategie en controle. Ook de andere personages zijn zelden eenvoudig of duidelijk goed of fout. Idealisten maken fouten, en cynische types laten soms hun zachte kant zien. Juist die twijfel en gelaagdheid maken Chumbo zo sterk.
Kraslijnen vol karakter
Lehmanns tekenstijl is krachtig en duidelijk, getekend in zwart-wit en rijk aan details. De invloed van linosneden en het werk van Robert Crumb en Charles Burns is goed zichtbaar. De gezichten zijn vol emotie, het lijnenspel sterk en de variatie in pagina-opmaak zorgt voor veel kracht in elke scène. De stijl voelt ouderwets en tegelijk opvallend modern aan. De onomatopeeën zijn bijvoorbeeld in een ouderwets ogend typografie.
Ode aan het Braziliaanse erfgoed
In het verhaal zitten vele verwijzingen naar Braziliaanse architectuur en kunst, van Portinari tot Tarsila do Amaral. Ze zorgen ervoor dat het verhaal verbonden wordt met de lokale cultuur. Door het zwart-wit word je moeiteloos meegenomen naar een andere tijd. Geen afleiding van kleur, maar krachtig in zijn eenvoud.
De maker: tussen fictie en familiegeschiedenis
Matthias Lehmann, geboren in Frankrijk maar met wortels in Brazilië, staat bekend om zijn sociaal bewogen graphic novels. Het niet vertaalde La Favorite vestigde zijn reputatie als een tekenaar die persoonlijke drama’s koppelt aan bredere maatschappelijke thema’s. In Chumbo grijpt hij terug op zijn eigen familiegeschiedenis, en dat voel je. Het boek ademt betrokkenheid, zonder sentimenteel te worden.
Een politieke roman in beelden
Chumbo is geen licht tussendoortje. Het vraagt aandacht en tijd, maar wie zich erin verdiept, ontdekt een veelzijdig portret van een land vol tegenstrijdigheden. Lehmann laat zien dat geschiedenis niet iets is van boeken en jaartallen, maar tot leven komt in mensen, hun beslissingen en de verhalen binnen families. De vrouwen krijgen op de laatste pagina het woord – een subtiel maar krachtig slot van een verhaal dat lang nazindert.
Chumbo
Scenario en tekeningen: Matthias Lehmann
Uitgeverij: Concerto Books
368 Pagina’s / softcover / € 39,99
