Een biografie die leest als een avonturenroman: die kom je niet vaak tegen! George Orwell dook vaak onder in het leven waarover hij wilde schrijven. Het veroorzaakte een diepe betrokkenheid bij de onderste lagen van de bevolking. En gaf voorspellende kracht aan zijn boeken.
Door Martijn Douma
Gezien alle reuring op het politieke wereldtoneel op dit moment wordt George Orwell weer regelmatig aangehaald in de media. Zijn boeken, en dan ‘1984’ en ‘Animal Farm’ bij uitstek, geven situaties weer waarin mensen het hier en nu in bepaalde landen menen te herkennen. Daarbij kun je denken aan fascistische regimes en onderdrukking in de trant van ‘Big Brother is watching you’.
De andere flank
Opvallend daaraan is dat Orwell door zowel de linker- als de rechterkant van het politieke spectrum wordt aangehaald. Vaak om te benadrukken dat ‘de andere flank’ zich wil ontwikkelen tot een van de kwade excessen die Orwell schetst.
Timing
Het in het Nederlands verschijnen van deze biografie in stripvorm, die in 2019 in het Frans is verschenen, kent dus een mooie timing. Want het biedt de geïnteresseerde de kans om aan de hand van het levensverhaal van deze wereldberoemde auteur na te gaan vanuit welk standpunt hij zijn boeken heeft geschreven.
Op zichzelf
Geboren in 1903 in de ‘lagere hogere middenklasse’, ofwel: een redelijk goed milieu, blijkt Eric Blair, zoals zijn echte naam luidt, nogal op zichzelf te zijn. Hij houdt er ook een behoorlijk sterke mening op na. In plaats van in Oxford te gaan studeren, treedt hij in dienst van de Birmese politie. Zodoende ondervindt hij aan den lijve wat het Britse imperialisme inhoudt – en hij walgt ervan.
Bordenwasser
Het leidt ertoe dat Blair geïnteresseerd raakt in het leven van ‘de lagere klasse’. De mensen aan de zelfkant van de maatschappij, zwervers, daklozen en ook arbeiders. Om hun positie aan den lijve te ondervinden gaat hij als bordenwasser werken in een Parijs hotel en leeft hij in Londen op straat. Het levert hem een goed beeld op van de misstanden in de maatschappij, want hij neemt zelf deel aan de strijd aan de onderkant.
Schrijfwerk
Omdat hij van jongs af aan al schrijver wilde worden gebruikt hij deze ervaringen voor zijn schrijfwerk. Onder de naam George Orwell, genoemd naar de beschermheilige van Engeland en een rivier, stort hij zich uiteindelijk op de journalistiek. Zijn huwelijk met de Ierse Eileen O’Shaughnessy weerhoudt hem er niet van om zich in de Spaanse Burgeroorlog te mengen. Hij sluit zich aan bij een Marxistische militie, en verbaast zich vervolgens over de strijd tussen linkse bewegingen onderling. Hij is dus lang niet te beroerd om zijn handen vuil te maken, maar veilig is een oorlog natuurlijk nooit.
Betrokkenheid
Eenmaal terug in Engeland stort hij zich volledig op het schrijversvak. Hij schrijft veel: artikelen, columns, verhalen. En is daarbij zeer kritisch op de maatschappij en op Engeland, al doet hij dat ook vaak met een knipoog. Zijn maatschappelijke betrokkenheid en bewogenheid maken dat hij zich zorgen maakt.
Bestrijding van propaganda
Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog blijft hij niet stilzitten en zet hij zich onder andere in voor de bestrijding van nazipropaganda. Orwell was namelijk tot de overtuiging gekomen dat zaken als desinformatie en propaganda zeer schadelijk zijn wanneer ze door politici worden gebruikt. Wanneer dit in een totalitaire staat wordt gedaan, leidt het tot onderdrukking en indamming van de vrijheid van denken van de mensen, zoals in de dystopische roman ‘1984’ naar voren komt. Deze gedachtengang staat ook bekend als ‘orwelliaans’.
Voorspellende waarde
Orwells bespiegelingen komen verder tot uiting in de werken die een voorspellende waarde bleken te hebben, en ook vandaag nog food for thought zijn: ‘Animal Farm’ en ‘1984’. Zijn boeken komen zeer summier aan bod, al wordt er wel degelijk aandacht besteed aan de gedachten erachter.
Zijn participerende manier van journalistiek bedrijven wordt George Orwell uiteindelijk noodlottig: hij sterft op 46-jarige leeftijd aan de gevolgen van tuberculose.
Oogopslag
De tekeningen zijn van de hand van Sébastien Verdier (1972). Ze zijn in zwarte inkt op papier gezet, in een realistische stijl, en met veel oog voor detail. Regelmatig wordt de achtergrond compleet weggelaten. Pagina’s die passages uit Orwells werk bevatten zijn wel ingekleurd. Dat bij enkele autobiografische zaken Orwells eigen ervaring en die van een van zijn karakters naast elkaar worden gepresenteerd levert mooie inzichten op.
Typmachine
Bij citaten van Orwell, is er een typmachine lettertype gebruikt. Een mooie vondst, want je ziet in een oogopslag dat het hier Orwells eigen woorden zijn, en niet die van de Parijse scenarist Pierre Christin (1938-2024), die een zeer grote staat van dienst heeft. Met als bekendste reeksen Ravian en Laureline (getekend door Jean-Claude Mézières) en Er was eens een voorbijganger (getekend door Enki Bilal).
Sébastien Verdier
Verdier is afkomstig uit het Zuidwesten van Frankrijk en is een relatief onbekende in de stripwereld: er zijn zes albums van zijn hand verschenen, waarvan er nu twee in het Nederlands zijn vertaald: ‘Orwell’ en het derde deel van Dierenriem (Daedalus, 2013).
Andere tekenaars
Enkele scènes uit Orwells boeken zijn door andere tekenaars voor hun rekening genomen. Deze platen zijn wél ingekleurd. Het zorgt voor broodnodige afwisseling met het tekenwerk van Verdier. Niet dat er iets mis is met zijn tekeningen, maar ze zijn redelijk statisch en zoals gezegd in zwart-wit. Het zijn niet de minste namen die hebben bijgedragen: André Juillard, Manu Larcenet, Enki Bilal, Blutch, Juanjo Guarnido en de onbekendere Olivier Balez. Van deze laatste zijn slechts 2 stripboeken in het Nederlands uitgebracht – hij is vooral bekend als illustrator/ontwerper van postzegels.
Nawoord
In een nawoord benoemt scenarist Pierre Christin de bronnen die hij gebruikt heeft, welke keuzes hij heeft moeten maken in het scenario, en wat hem bewogen heeft tot het schrijven van een biografie van George Orwell. Christin heeft het leven van de auteur omgezet in een lezenswaardig verhaal.
Avonturenroman
Niet alle biografieën zijn even interessant. Zo niet deze: het leven van Eric Blair heeft wel wat weg van een avonturenroman! De dingen die hij heeft meegemaakt zijn regelmatig meer bijzonder dan de verhalen die hij bedacht.
De lange ondertitel van dit boek, ‘Eton-student, agent, proleet, dandy, militieman, journalist, rebel, romanschrijver, excentriekeling, socialist, patriot, tuinman, kluizenaar, visionair’ is grotendeels passend en geeft een goede indicatie van de persoon waarmee je hier te maken hebt. Fascinerend dus, en lezenswaardig!
Orwell – Eton-student, agent, proleet, dandy, militieman, journalist, rebel, romanschrijver, excentriekeling, socialist, patriot, tuinman, kluizenaar, visionair.
Scenario: Pierre Christin
Tekeningen: Sébastien Verdier
Uitgeverij: Concertobooks
160 pagina’s / hardcover / € 34,99
