‘Bella ciao’ – dat is toch dat liedje uit de serie La casa de papel? Klopt! Maar zoals je in deze graphic novel kunt lezen heeft het meerdere gezichten. Auteur Baru vertelt over het leven van zijn Italiaanse familie in Frankrijk door de decennia heen. Het lied speelt daarin een belangrijke rol. ‘Een populaire geschiedenis van de Italiaanse immigratie’, zou je kunnen zeggen!
Door Martijn Douma
Een graphic novel beginnen met een historisch bloedbad – je moet het maar durven! In 1893 vindt er bij het Franse dorpje Aigues-Mortes een bloedbad plaats onder Italiaanse seizoenarbeiders. Het geeft een beeld van hoe Italianen door Fransen werden gezien destijds. De toon lijkt gezet… Het valt je als lezer rauw op je dak. Het brengt ook meteen aan het licht dat de arme Italiaanse seizoenarbeiders een achtergestelde positie hadden ten opzichte van de lokale Franse bevolking.
Bella ciao
Als lezer moet je wel even je best voor doen met deze graphic novel: de tijdlijn in dit album knalt namelijk alle kanten op. Na het bloedbad volgt er een sprong in de tijd, naar 1961, naar het communiefeest van de verteller van het verhaal, Théo Martini. Daar barsten de aanwezige familieleden uit in gezang. En zoals altijd wanneer de familie bij elkaar is wordt ‘Bella ciao’ (‘dag schoonheid’) ingezet, een Italiaans partizanenlied. Maar ís het dat van oorsprong wel? Of stonden de communisten aan de wieg van het lied? Of de volkszangeres, die het lied in 1941 had gehoord, en er in de jaren ’60 een hit mee scoorde?
Het lied zou ook al ruim vóór die tijd zijn gezongen door de Mondine, de vrouwen die hard moesten werken in de Italiaanse rijstvelden, als een aanklacht tegen hun baas. Op het feest zijn de meningen nogal over verdeeld over het lied. En, geheel op zijn Italiaans, laaien de gemoederen flink op.
Familiegeschiedenis
Aan de hand van fragmenten uit de levensverhalen van verschillende aanwezigen op het communiefeest neemt auteur Baru ons mee op een reis door de tijd. Hij vertelt het verhaal van zijn familie en, en passant, ook dat van Italianen in Frankrijk. Zodoende krijg je als lezer een beeld van de dingen waarmee Italiaanse emigranten te maken hebben gehad. Zoals bijvoorbeeld de manier waarop de aanhangers van Mussolini, de ‘Duce’, “de vader van het moederland, de vader van alle Italianen”, probeerden de naar Frankrijk geëmigreerde Italianen over te halen om voor hem te komen vechten. Of de hoe de communisten een familielid wisten te beïnvloeden, dat vervolgens spoorloos van de aardbodem verdween.
Bijzondere mix
Klinkt dat je allemaal zwaar in de oren? Valt wel mee hoor. Hij voegt er, naast de nodige humor en luchtigheid, ook een cursus authentiek pasta maken aan toe en een recept voor cappelletti met kippenbouillon. Je krijgt met dit boek een bijzondere mix van historie, familiegeschiedenis, herinneringen en andere zaken.
Herinneringen
Baru neemt ons mee in zijn herinneringen. Maar we zijn gewaarschuwd: hij benoemt dat herinneringen niet betrouwbaar zijn! Baru brengt drama en familiebanden in beeld, maar vooral sfeer. Samen op vakantie, ruzies die worden uitgevochten en worden bijgelegd door middel van het zingen van het bekende lied, humor. Het leven van zijn familie door de decennia heen. We leren Baru (‘Théo’) en zijn roots een beetje kennen.
Baru
Baru’s echte naam is overigens Hervé Barulea, hij is in 1947 geboren in het Franse dorpje Thil, tegen de grens met Luxemburg aan. In het Nederlands zijn 7 van zijn albums verschenen, waaronder het tweeluik ‘De woesteling’ (Dupuis, 2004, 2006) en ‘Bloedheet’ (Casterman, 2014). Dat is niet bepaald veel, maar in het Frans is zijn oeuvre aanzienlijk groter. Bovendien staat hij in het Franstalige in hoog aanzien: in 2010 heeft hij de Grote Prijs van Angoulême gewonnen, de belangrijkste oeuvreprijs in de Europese strip.
Het klopt
Baru’s tekeningen ogen luchtig, nonchalant zelfs. Hij legt de nadruk in zijn werk vooral op zijn personages en doet dat met verve. Ze hebben iets speels, soms tegen het karikaturale aan, maar het klopt wat hij doet. Een diversiteit aan lichaamshoudingen en -verhoudingen, gezichtsuitdrukkingen. Leuk om naar te kijken!
Sfeer overbrengen
‘Bella ciao’ laat zien hoe leuk, verrassend en informatief een graphic novel kan zijn. Hoe een auteur bovendien een bepaald gemoed en een bepaalde sfeer kan overbrengen. Als je het boek zonder voorkennis ondergaat, kan het wel eens een aangename verrassing voor je zijn! Dat was het voor mij in ieder geval wel.
Toch een kritische noot bij dit boek: de niet-chronologische volgorde die gehanteerd wordt doet denken aan hoe gedachten soms de raarste sprongen kunnen maken. Dat maakt het lezen er niet makkelijker op. Bovendien nodigt de cover, die hetzelfde is als de Franstalige versie, niet echt uit om het boek op te pakken en in te zien. Maar prik daar dus vooral doorheen: ‘Oh che bel fior!’ (wat een mooie bloem)
Tekst en tekeningen: Baru
Vertaling: Arend Jan van Oudheusden
Grafische verzorging: Studio Peter de Raaf
Drukwerkbegeleiding: Printinge (Heerenveen)
Uitgeverij: Concerto Books
136 pagina’s / hardcover / € 27,99 / ISBN 9789493109230
