Het is nu 75 jaar geleden dat er een eind kwam aan de Tweede Wereldoorlog. We worden overspoeld met herdenkingen, speeches, artikelen en boeken. Voegt het tweeluik Scherven en Littekens van Erik de Graaf hier iets aan toe?
Door Jeroen van Esch
Wel degelijk, betoogt Joost Swarte in het voorwoord. Want het gaat niet om de massale slachtingen, militaire strategieën of grote helden. Het uitgangspunt is de familie van De Graaf. Het perspectief van gewone mensen in oorlogstijd.
Scherven
Zaterdag 4 mei 1946… Een jaar na het einde van de oorlog. Op een begraafplaats vinden Victor en Esther, ex-geliefden, elkaar terug. Beiden zijn getekend door de oorlogsjaren en zitten vol verhalen over deze zwarte periode die zich maar moeilijk laten vertellen. Verhalen over de – vaak onmogelijke – keuzes die ze hebben moeten maken, geliefden die ze zijn kwijtgeraakt en de strijd die ze gevoerd hebben met hun geweten. Het gesprek komt aanvankelijk dan ook moeilijk op gang…
Littekens
Littekens is het tweede deel en slot van het verhaal. Zondag 5 mei 1946… Precies een jaar na het einde van de oorlog praten Victor en Esther – schuchter – over wat ze doorgemaakt hebben tijdens de bezettingsjaren. Meer en meer wordt duidelijk dat zwart en wit nauwelijks bestonden in die donkere tijd, maar dat deze juist vooral grijswaarden kende. Victor blijkt zijn aanvankelijke apathie te hebben ingewisseld voor daden. En Esther? Zij heeft de duistere kanten van de mens gezien. En die van zichzelf… Is er nog een sprankje hoop voor het tweetal op de eerste bevrijdingsdag…?
Stijl
De stijl van de boeken is opvallend. Het doet denken aan de jaren veertig van de vorige eeuw, en dat is natuurlijk niet toevallig. In combinatie met de strakke bladspiegel levert dat een frisse uitstraling op. Het zijn geen spectaculaire, extreem gedetailleerde platen maar Erik de Graaf zoekt juist de soberheid op. Opnieuw iets dat past bij het verhaal. Het resultaat is een ingetogen maar heel persoonlijk relaas over doorsnee Nederlanders in oorlogstijd. Een uitstekende grafische aanvulling op al die andere oorlogsliteratuur.
Erik de Graaf
Uitgever: Dupuis
264 pagina’s / €25,- / hardcover (per deel)
