Voor velen is het een feest der herkenning: opgroeien in een chaotisch, hectisch gezin met de standaard sores. Het hoort erbij. Maar dan overlijdt je moeder aan een hersenbloeding en staat jouw vader er alleen voor. De zorg voor de kinderen rust volledig op zijn schouders. En dan komt bij hem het bipolaire monster om de hoek kijken.
Door: Bastiaan van Esch
Noël Ummels beschrijft in deze graphic novel het leven van zijn vader Pierre. De heer Ummels heeft een bestaan vol tegenslag en verdrietige gebeurtenissen gekend. Kortom, hij had een buitengewoon zwaar leven. En ondanks deze tragische levensloop is het verhaal redelijk luchtig opgetekend.
Dertien in een dozijn
Vanuit het perspectief van Noël lijkt het gezinsleven in het begin nog koek en ei. Een hardwerkende vader, een gestreste moeder en de kinderen dartelen om elkaar heen. Dat het met moeder niet helemaal lekker gaat vanwege haar hoge bloeddruk, dat heeft iedereen wel door. Maar ze is er en dat is voldoende. Niets is wat het lijkt.
Noodlot
De tragedie begint echter al eerder. Noël heeft meerdere broertjes en zusjes verloren. Stil, of vlak na de geboorte. En de wetenschappelijke kennis over de psychiatrie was ver te zoeken. Het leven ging door en van enige nazorg was geen sprake. Noël maakt er onbewust niet veel van mee. Maar als zijn moeder overlijdt aan de gevolgen van een hersenbloeding komt het gezin terecht in een aaneenschakeling van kapitale fouten. Noël mag bijvoorbeeld niet mee naar de begrafenis, want dat zou te heftig zijn voor het kleine, tere kinderzieltje. Vader Pierre draaft door en door, met alle gevolgen van dien.
Bipolaire stoornis
Pierre Ummels is met zijn bipolaire stoornis tot alles in staat. Hij werkt 25 uur per dag en uiteindelijk verdwijnt hij daardoor in een manisch-depressieve draaikolk. De psychiatrische patiënt in de dop is niet meer in staat om voor zijn gezin te zorgen en de kinderen komen apart van elkaar in pleeggezinnen terecht. Kort daarop belandt hij in een psychiatrische inrichting. Een leven zonder ouders en weg van elkaar is wat er voor Noël en de andere kinderen in het gezin rest.
Het blijft toch je vader
Noël houdt, waar het hem lukt, contact met zijn vader. Hij bezoekt hem regelmatig, maar hij merkt dat hij niks te melden heeft. De jaren verstrijken en zijn vader glijdt steeds verder af. De medicatie houdt de oude, broze Pierre fysiek op de been, maar daar is dan ook alles mee gezegd. De pijn is voelbaar. Het ongemak kruipt als kippenvel over je huid.
Mild
Maar bovenal is er een specifiek element dat opvalt. Noël Ummels is nergens rancuneus, maar juist liefdevol naar alles en iedereen. Ook naar zijn pleeggezinnen klinkt geen enkel verwijt. Iedereen handelde per slot van rekening naar eer en geweten. Hij weet daarnaast alles goed in de tijd te plaatsen. De toon die Ummels aanslaat is duidelijk, scherp, maar mild. Als lezer heb je de neiging het verhaal snel in te kleuren, maar daar geeft de ervaringsdeskundige scenarioschrijver jou geen moment de ruimte voor. Een verademing.
Zacht potlood
De tekeningen zijn, evenals Noëls invalshoek, van een milde toon. In het begin dacht ik dat het niveau van de tekeningen te wensen overliet. De speelse zwart-wit-tekeningen van Liesbeth Waijers ogen namelijk vrij kinderlijk. Na het lezen van dit boek ben ik milder gestemd over de tekeningen, maar het niveau blijft in mijn ogen bedenkelijk. Desondanks blijkt de gehanteerde stijl goed uit te pakken. Het zorgt namelijk voor een dragelijke en behapbare overdracht naar jou als lezer. Deze cocktail is daarom toch goed gelukt. Je krijgt vanwege deze vertelling een indrukwekkend beeld van hoe het is om te leven met iemand die lijdt aan een psychische stoornis.
Crowdfunding
Noël Ummels (19 december 1963) werkt als eindredacteur, journalist en columnist voor Het Financieele Dagblad en voor Quote. Hij was de scenarist van Alternative Facts, Carbeau en Songs of Silence. Alle drie de scenario’s verschenen als korte verhalen in het NRC. Liesbeth Waijers is afgestudeerd aan de kunstacademie en debuteert met dit boek. De wijze waarop deze productie tot stand gekomen is verdient respect. Beiden hebben het voor elkaar gekregen om via crowdfunding voldoende middelen op te halen om het boek uit te kunnen geven.
En mijn vader waande mij dood
Scenario: Noël Ummels
Tekeningen: Liesbeth Waijers
Uitgeverij: Uitgeverij Personalia
112 pagina’s / hardcover / €19,95
