Somber, ingetogen en triest. Toch biedt De Schilder van de stilte ook troost. Een eerbetoon van striptekenaar aan kunstschilder. Twee levens die samenkomen in één graphic novel.
Door Gerriën Groen
Proost
Vlaams striptekenaar Bart Proost maakte een moeilijke levensfase door en zocht een uitweg in de kunst. De uitzonderlijke schilderijen van Caspar David Friedrich boden troost. Boeken en films over diens leven werden verslonden. Zo ontwikkelde de cartoonist een grote voorliefde voor Duitslands invloedrijkste kunstenaar uit de Romantiek. Een eerbewijs was wel het minste wat Proost kon doen. Dat gebeurde dan ook in de vorm van een prachtig album.
De schilder van de stilte
Caspar David Friedrich (1774-1840) was een kunstschilder en illustrator van Duitse afkomst. Hij toonde meer interesse in landschappen dan in mensen. Bekende schilderijen zijn Der Wanderer über dem Nebelmeer en Mönch am Meer. In al zijn werken staat de grootsheid van de natuur centraal. Mensen vervullen een dienende rol. Zij zijn slechts figuranten in een imposante omgeving. De kijker kan hun gemoedstoestand vrijwel nooit lezen. De emoties die de melancholische landschappen zelf oproepen, zijn voldoende.
Alexander De Grote
Bart Proost timmert al ruim een decennium lang aan de weg als striptekenaar. Met de stripreeks Alexander De Grote verwerft hij zijn grootste naamsbekendheid. De verhalen zijn sinds 2009 te lezen in het Brabant Strip magazine. Het leven van de Macedonische vorst wordt hierin op humoristische wijze op de hak genomen. Het succes leidde tot een eerste stripalbum in 2013. In 2021 verscheen het vijfde deel. De teksten worden door Proost en Barcas samen voor hun rekening genomen. Samen met Stijn Verhaeghe (alias Verhast) schreef Proost in 2015 Alleen op de wereld naar het gelijknamige boek van Hector Malot. In 2019 volgt het stripalbum Kaspar Hauser.
Geen autobiografie
De schilder van de stilte is geen autobiografisch werk. Dit benadrukt Proost in zijn nawoord. De lezer maakt aan de hand van een zevental schilderijen kennis met Friedrich. De kunstwerken zijn door de striptekenaar met inkt, pen en potlood getransformeerd tot gedetailleerde tekeningen. Elk hoofdstuk opent met een citaat van de Duitse kunstenaar. Vervolgens wordt in stripvorm het woelige leven van de schilder beschreven. Ieder hoofdstuk sluit af met een dagboektekst. Collega-scenarist Verhast neemt deze overpeinzingen voor zijn rekening.
Diepe dalen
Dat Friedrichs leven flinke dalen kende, wordt al snel pijnlijk duidelijk. Het schilderij De zee van ijs is het onderwerp van het eerste hoofdstuk. Een traumatische gebeurtenis uit de jeugd van de kunstenaar laat diepe wonden achter en bepaalt zijn karakter op latere leeftijd. Met thema’s als professionele ontworteling, confrontaties met eigen beperkingen en trouw blijven aan jezelf is de toon van het boek over het algemeen mistroostig.
Variatie
De tekenstijl varieert. Friedrichs originele schilderwerken worden, fijn en gedetailleerd, met potlood geschetst. Ze worden afgewisseld met eenvoudige tekeningen die met ferme pennenstreken zijn neergezet. De schilder en zijn geliefden zijn als stripfiguren aan het landschap toegevoegd. Zo wordt de grootsheid van de natuur tegenover de nietigheid van de mens benadrukt. Een dappere keuze van Proost die goed uitpakt.
Parallellen
De centrale verhaallijn is eenvoudig, wordt in zo min mogelijk tekstballonnen verteld en draait om het leven van de Duitser. Friedrichs citaten zijn zorgvuldig gekozen en sluiten naadloos aan op het scenario. De overpeinzingen van Verhast zijn een verdieping van de centrale verhaallijn. Ze vertonen parallellen tussen de levens van de kunstenaar en auteur.
Hoop
Als kers op de taart besteedt Bart Proost in het laatste hoofdstuk in woord en beeld aandacht aan Caspars trieste levensverhaal. Zijn bekendste werken zijn in het dossier opgenomen. De striptekenaar is duidelijk niet halfslachtig te werk gegaan. Het is overigens de eerste onvertaalde strip die Daedalus uitbrengt. Een geslaagde primeur waarbij de lezer vooral hoop zal putten uit het persoonlijke voor- en nawoord van de schrijver.
Caspar David Friedrich – De schilder van de stilte
Scenario & tekeningen: Bart Proost
Uitgever: Daedalus
72 pagina’s / €25,50 / hardcover
