Dune is de verstripping van het boek van Frank Herbert uit 1965. In de verre toekomst krijgt de adellijke familie Atreides de planeet Arrakis in bruikleen van de keizer. Deze woestijnplaneet, bijgenaamd Dune (Duin), is de enige plek waar de drug spice gevonden wordt. Duin is daardoor de belangrijkste planeet in het universum. De familie Harkonnen is daarom niet van plan om de planeet zomaar af te staan. Bovendien lijkt er met de jonge Paul Atreides iets bijzonders aan de hand te zijn: is hij de Ene?
Door Martijn Douma
Het is een complexe wereld, die van Dune. Frank Herbert heeft in 1965 een hele wereld gebouwd met eigen regels, eigen structuren en een geschiedenis die duizenden jaren teruggaat. Onderdelen daarvan zijn, onder andere, een belangrijke drug, een geheimzinnige vrouwenorde, een woestijnvolk van strijders en een Messiasfiguur. Maar ook religie, politiek, ecologie… En zo kan ik nog wel even doorgaan. In deze recensie besteed ik wat meer aandacht dan anders aan enkele specifieke elementen uit deze wereld. Ten eerste zodat iemand die niet bekend is met de wereld van Dune een beeld krijgt van hoe die eruit ziet. Ten tweede zodat je, mocht je de graphic novel gaan lezen, beter begrijpt hoe het in elkaar steekt.
Spice
In de verre toekomst wordt het universum geregeerd door de Grote Huizen: adellijke families. Ze worden aangestuurd door Shaddam IV, de Padishah Keizer van het Bekende Universum. Verre ruimtereizen kunnen alleen gemaakt worden met behulp van navigators – computers werden verboden nadat de mensheid bijna uitgeroeid werd in een oorlog tegen robots. De navigators – mensen of andere wezens – kunnen veilig door de ruimte navigeren en kunnen de ruimte plooien (wat lijkt op reizen met warpsnelheid) doordat ze de stof spice innemen. Spice leidt niet alleen tot het dwars door het heelal kunnen zien, het is ook levensverlengend en sterk verslavend. Wie de spice beheerst, beheerst daarom het universum.
Arrakis: Dune
Spice melange wordt slechts op één planeet aangetroffen: Arrakis, een woestijnplaneet waar water zeldzaam is. Bij toerbeurt krijgen de adellijke families de planeet in beheer om spice te oogsten. De keizer geeft de beurt nu aan zijn neef Hertog Leto Atreides. Dat is niet zo’n aardig gebaar als het lijkt: Shaddam heeft er bijbedoelingen mee. De huidige heersende partij op Dune, zoals Arrakis in de volksmond wordt genoemd, is het perverse, gewelddadige en oorlogszuchtige Huis Harkonnen. Dit huis heeft de afgelopen 40 jaar geregeerd op de planeet en is niet van plan zich zomaar neer te leggen bij de gedwongen machtsoverdracht. Hertog Leto Atreides, zijn concubine Vrouwe Jessica, hun zoon Paul en hun gevolg zijn daarom sterk op hun hoede wanneer ze op Dune arriveren. In elk hoekje en gaatje van de stad waarin ze zich vestigen ligt het gevaar op de loer.
Is Paul ‘de ene’?
Vlak voor hun vertrek naar Arrakis arriveert er op Caladan, de thuisplaneet van de Atreides, een eerwaarde moeder van de Bene Gesserit-orde. Dat is een orde van vrouwen die al duizenden jaren door middel van het beïnvloeden van genen, religies en (intergalactische) politiek het menselijk ras verder wil brengen. De orde probeert hiertoe, door bloedlijnen te kruisen, de Kwisatz Haderach te creëren, ‘degene die op alle plaatsen tegelijk kan zijn’ – een Messiasfiguur. Vrouwe Jessica (Pauls moeder) behoort ook tot deze orde. Omdat Paul Atreides de juiste leeftijd heeft bereikt, zal hij getest moeten worden met de ‘gom jabbar’. Hieruit zal blijken of hij volgens de definities van de Bene Gesserit een mens of een dier is. Na afloop van de test vraagt de eerwaarde moeder zich af of Paul, gezien zijn reactie op de gom jabbar, misschien ‘de Ene’ (de Kwisatz Haderach) is.
Fremen: woestijnvolk
Er leven meerdere volken in de woestijn van Dune, waarvan de Fremen het meest mysterieus zijn. Dit volk woont in sietches, nederzettingen in grotten in de rotsachtige gebieden, diep in de woestijn. Het is een volk dat hard is geworden als gevolg van de zware omstandigheden. Ze staan tevens bekend om hun ogen, die volledig blauw zijn als gevolg van hun met spice doordrenkte voedsel. Het volk heeft zijn eigen religie en legenden, waaronder dat er een redder van buiten de planeet zal komen die onbewust de gewoonten van hun volk kent.
Zandwormen
De Fremen wonen niet voor niets in sietches: daar kunnen de beruchte zandwormen van Dune namelijk niet komen. Bovendien hebben ze, diep in de woestijn, geen last van de aanwezigheid van indringers zoals de Harkonnen of de Atreides. De zandwormen vormen in de woestijn een grote bedreiging voor de mens: waar mensen of voertuigen zijn, komen zandwormen die alles verslinden wat op hun pad komt. Ze kunnen van een enorme omvang zijn, de grootste zandwormen zijn ruim 400 meter lang.
Aankomst op Dune
Terug naar het verhaal: eenmaal op Dune aangekomen worden de Atreides direct geconfronteerd met de armoede die er heerst, vooral vanwege het gebrek aan water. De plaatselijke bevolking profiteert niet van de aanwezigheid van spice op de planeet. Een mooie uitdaging dus voor Hertog Leto, die bekend staat als een leider die ècht om zijn volk geeft. De Atreides nemen hun intrek in een paleis waar voorheen een vertrouweling van de Harkonnen woonde. Hun gevolg bestaat onder anderen uit Thufir Hawat, meester der moordenaars en mentat (een mens die kan analyseren alsof hij een computer is), dokter Yueh en Gurney Halleck, wapenmeester en bard. Duncan Idaho, zwaardmeester en vrouwenversierder, was al vooruit gereisd om contacten te leggen met de onderwereld op Dune, zoals met spicesmokkelaars.
Aanslag
Al snel wordt er met een venijnig apparaatje een aanslag op Paul gepleegd, die hij gelukkig overleeft. Een dienstbode van Fremen afkomst waarschuwt hem daarna dat er zich in hun gezelschap een verrader bevindt. Zelfs Vrouwe Jessica wordt hierbij verdacht. De sfeer wordt er dus niet beter op.
Sabotage
Wanneer Hertog Leto en Paul met een ornithopter (een soort helikopter) de woestijn invliegen om een kijkje te nemen bij het oogsten van spice, worden ze verrast doordat er een zeer grote zandworm opduikt die de oogstmachine en bemanning aanvalt. De hertog moet gelijk bewijzen waar hij voor staat wanneer de vluchtoptie gesaboteerd blijkt te zijn. Later geeft hij een banket voor de notabelen van de planeet, waarbij Jessica, Paul en hij een beter beeld van de lokale verhoudingen krijgen. Maar dan zet baron Vladimir Harkonnen zijn duivelse plan in gang en moeten de Atreides vechten om te overleven…
Even wennen
Ik kan me voorstellen dat het even wennen is aan de setting van deze wereld, omdat die complex in elkaar steekt. Er wordt vrij weinig uitgelegd in het begin waardoor niet alles gelijk duidelijk is. In de boeken word je daar geleidelijk in meegenomen, in de graphic novel is die ruimte er niet. Daardoor word je sneller geconfronteerd met bepaalde situaties of onbekende begrippen. Het koppie er goed bijhouden dus!
Karakters
De verschillende karakters komen vrij goed uit de verf: de nobele Atreides en hun entourage, de verderfelijke Harkonnen, het mysterieuze woestijnvolk de Fremen. Het gaat om een flink aantal karakters die geïntroduceerd worden, in dit eerste deel van een drieluik. In eerste instantie is dat misschien lastig te volgen, dus is het wel een kwestie van even doorbijten. Of je als nieuwe lezer gelijk een band krijgt met een of meerdere van hen is nog maar de vraag.
Gedachten lezen
Het oorspronkelijke boek bevat veel dialogen en dat zie je ook in deze verstripping terug: de dialogen zijn sterk. Bovendien lees je mee met de gedachten van belangrijke personages, waardoor die meer kleur en diepte krijgen. Op deze manier krijg je mee dat er veel onderhuids broedt, dat er diverse intriges zijn en dat er verborgen agenda’s spelen. Aan alles kun je merken dat dit niet ‘zomaar’ een science fiction strip is, maar dat er een gecompliceerde, gelaagde en goed doordachte wereld aan ten grondslag ligt.
Ecologie, religie en mystiek
De manier waarop de ecologie van planeten wordt meegenomen is erg vindingrijk, net als de manier waarop religie en mystiek worden gebruikt. Ook is er goed nagedacht over het effect dat het gebrek aan water op de planeet heeft. Denk alleen al aan de speciale pakken, stillsuits, die door de locals worden gedragen. Deze nauwsluitende pakken zetten zweet, urine en stoelgang om in drinkwater, zodat er per saldo nauwelijks vocht verloren gaat. Of het feit dat spugen betekent dat je iemand respecteert: je staat je water af vanwege de ander. De flora en fauna op de planeet hebben zich ook aangepast aan de hitte.
Jammer
Een gevalletje ‘jammer’ is dat je al vrij snel weet wie de verrader is. Dat neemt de spanning op dit vlak wel weg. Mocht je graag veel actie zien in science fiction strips dan zou je wel eens teleurgesteld kunnen worden. Let wel: er gebeurt genoeg en er is wel degelijk actie, vooral richting het einde van het boek, maar het tempo van het verhaal ligt wat aan de lage kant. In de volgende delen wordt dat vermoedelijk ruimschoots goedgemaakt. Tenzij de auteurs daar andere keuzes in maken natuurlijk.
Tekeningen
De tekeningen, van het Spaanse duo Raúl Allén en Patricia Martín, zijn realistisch en redelijk strak. Gelukkig heeft het Amerikaanse schrijversduo Brian Herbert (zoon van) en Kevin J. Anderson, dat de tekenaars heeft uitgezocht, voor een meer ingetogen, Europese, tekenstijl gekozen en niet voor een over-the-top comicstijl. Er zit veel subtiliteit in, de platen zeggen meer dan de woorden alleen. De steden en gebouwen op Arrakis zien eruit zoals je zou verwachten op een woestijnplaneet, net als de kleding, waar ook de nodige aandacht aan is besteed. De voertuigen zien er bovendien prima uit: realistisch en geïnspireerd. Het gebruikte kleurenpalet geeft een onaards beeld van Dune en dat is ongetwijfeld zo bedoeld. Er wordt gespeeld met contrasterende kleuren, waarbij oranje tegenover blauw het meest in het oog springt. Dat pakt allemaal goed uit voor de sfeer.
Spaans tekenaarsduo
Raúl Allén is een gerenommeerd tekenaar die voor DC en Marvel heeft getekend, en ook voor Time Magazine, The New York Times en Rolling Stone. Patricia Martín, met wie hij vaker heeft samengewerkt, timmert sinds enkele jaren hard aan de weg, als tekenares en inkleurster van afleveringen van comics zoals Secret Weapons, Brittannia en Bloodshot Reborn. Voor beide auteurs is dit het eerste in het Nederlands vertaalde album.
Op en top verzorgde uitgave
Zoals Silvester Strips sinds enige tijd vaker doet heeft ook dit album een mooi stofomslag en is het gedrukt op glossy papier, waarmee het boek een chiquere uitstraling krijgt. Het ziet er op en top verzorgd uit allemaal, zo zien we het graag! Wel vreemd dat er een verticale rode balk op elke pagina staat, in het midden van het boekblok. Dat heeft vermoedelijk te maken met het formaat van de Amerikaanse versie, dat een andere verhouding heeft dan deze versie. De vertaling van sommige termen (sinds wanneer is een knife een dolk?) en de spelfouten die ik tegenkwam zijn wat minpuntjes.
Onverwacht geslaagd
Wanneer een van mijn favoriete boeken wordt verfilmd of verstript houd ik altijd mijn hart vast: zal de nieuwe interpretatie recht doen aan de creatieve rijkdom van het verhaal? De verfilming van The Lord of the Rings vind ik goed gelukt, die van The Hobbit niet, maar de verstripping ervan is dan weer best aardig. Dune kent al een mislukte verfilming: die van David Lynch uit 1984, en een beter geslaagde versie: de miniserie Dune en het vervolg, Children of Dune, die Sci Fi Channel in 2000 en 2003 uitbracht. Het is te hopen dat de nieuwe verfilming die in oktober uitkomt alle verwachtingen overtreft.
Dune – de graphic novel: boek 1 is een goed geslaagde verstripping van het boek. De auteurs zijn dicht bij het originele boek gebleven en dat is zowel bewonderenswaardig als noodzakelijk gezien de complexiteit. De karakters komen goed uit de verf, de fraaie tekeningen zijn sfeervol en passend bij het verhaal. Deze graphic novel geeft een goede indruk van de intrigerende wereld van Dune: een dijk van een science fictionverhaal en een verrijking voor de science fictionstrip!
Dune – De graphic novel, boek 1
Adaptatie van het boek van Frank Herbert door Brian Herbert en Kevin J. Anderson
Tekenaars: Raúl Allén en Patricia Martín
Assistent-tekenaars: Jesús R. Pastrana, Guillermo Ortego, David Astriga, Alex J. Brady, Mónica Jaspe Garfia en Jesús R. Pastrana
Vertaling: P. Moretti
Uitgeverij: Silvester Strips
176 pagina’s / hardcover met stofomslag / € 29,95
Haal dit boek bij je favoriete winkel of bestel direct online:
