Joseph woont in de Cantal in Frankrijk en moet in de zomer van 1914 noodgedwongen de boerderij draaiende houden. Zijn vader is opgeroepen om te dienen in de oorlog. Gelukkig weet hij zich, mede met de hulp van de oude Léonard, staande te houden. Maar het leven gaat niet over rozen. En dat is een eufemisme.
Door Bastiaan van Esch
De Eerste Wereldoorlog is een oorlog waar Nederlanders weinig tot geen collectieve herinnering aan hebben, maar de Belgen, de Fransen en de Duitsers des te meer. Iedereen die ook maar enigszins een wapen kon hanteren werd opgeroepen. Een gevecht tegen de Duitsers in de Ardennen stond gelijk aan een gratis ticket naar de hel.
Zwoegen
Veel mannen vonden de dood. En als de soldaten al in leven bleven, dan waren de verloven meer uitzondering dan gewoonte. De achterblijvers waren daardoor lang en in alles op elkaar aangewezen. De vrouwen, de mannen die afgekeurd waren en alle ouderen deden het werk. De arbeid waarbij de boeren zich al volledig in het zweet zouden werken moest nu door de zwakkeren gedaan worden. En dat naast de dagelijkse onzekerheid of hun mannen ooit nog terug zullen keren.
Valette en Irene
Valette is als enige overgebleven man van middelbare leeftijd door bitterheid en schuldgevoel beladen. Hij is vanwege een verminkte hand niet in aanmerking gekomen om zijn land te dienen en is vanwege zijn ongecontroleerde drankgebruik onhandelbaar voor zijn omgeving. Met zijn buren staat hij op voet van oorlog, want de vader van Joseph wordt wél opgeroepen. Valette is de vonk, het dorp met haar achtergebleven bewoners een kurkdroog kruitvat.
Vele monden te voeden
Irene is getrouwd met Valette. Ze is bikkelhard en voor plezier, ontspanning of enige blijk van naastenliefde is geen enkele ruimte. Volgens haar is dat in tijden van oorlog niet uit te leggen. Er moet gewerkt worden en hard ook, verdikkeme. De uren in de brandende zon op de akkers en op de boerderij zijn al loodzwaar. Als Valette ook nog eens zijn schoonzus Hélène en nichtje Anna moet gaan opvangen, omdat zijn broer ook naar het front is gestuurd, is er met hem geen land meer te bezeilen. Iedereen moet op eieren lopen. Irene heeft er een broertje dood aan.
Anna en Leonard
De lichtpuntjes in dit verhaal zijn Anna en Leonard. De jongedame zoekt contact met Joseph en de twee worden zielsverwanten. Maar de spanning tussen beide families zorgt ervoor dat het prille liefdeskoppel niet in vrijheid met elkaar om kan gaan. Van normaal contact tussen de buren is sowieso geen sprake. En een nichtje dat loopt te rotzooien met de buurjongen gaat niet gebeuren. Hij zal er alles aan doen om te voorkomen dat zijn familie verbonden zal raken met dat uitschot.
Leonard
Joseph mist zijn vader enorm en de jongen heeft, naast de prille liefde van Anna, een vaderfiguur nodig. Tijdens de rustige momenten boetseert de jongen figuren van klei. Hij denkt veel na. Hij heeft iemand nodig die hem raad geeft en die soms alleen maar luistert. In de ellende van het armoedige boerenbestaan is de levenservaring van de oude baas Leonard van groot belang. De oorlog zal ooit stoppen. Het leven zal daarna weer opgepakt kunnen worden. Die hoop moet je vasthouden. En dat wat jou toebehoort, moet je beschermen. En soms komt het kwaad uit verwachte hoek.
Geboetseerde tekeningen
De tekenstijl die Loïc Godart (27 mei 1980) hanteert doet denken aan een geboetseerde wereld van klei. De personages lijken met de hand gekneed te zijn, niet getekend. Het oogt daardoor vrij statisch en dat komt mede door de harde lijnen en het rauwe kleurgebruik. Het weinig liefdevolle verhaal komt daarom niet erg subtiel over. Maar wie goed kijkt, ziet dat alles wel degelijk goed matcht met elkaar. Kijk bijvoorbeeld naar de handen. Het leven op de kleigrond is hard en dat is een sterke metafoor voor dit bijzondere verhaal.
Het scenario van Franck Bouysse (5 september 1965) beschrijft het leven op het platteland op een uitstekende manier. Het is een oorlogsverhaal, maar de vertelling telt slechts een paar pagina’s over het slagveld. De rest speelt zich af in de Cantal. De donkere dagen in de hete zomer van 1914 komen goed tot uiting. Iedereen is moe en de wanhoop nabij. En toch zijn daar die lichtpuntjes die hoop geven op een toekomst zonder oorlog en geweld. Bouysse houdt een grote gebeurtenis in de wereldgeschiedenis uitermate klei(n).
Klei
Scenario: Franck Bouysse
Tekeningen: Loic Godart
Vertaling: Dieter van Tilburgh
Uitgeverij: Daedalus
160 pagina’s / hardcover / € 35,95
