Het Impressionisme is in de tweede helft van de 19e eeuw in Parijs ontstaan. Aan de wieg van deze kunststroming stond Edgar Degas, samen met onder anderen Monet, Renoir en Cézanne. Degas deed de kunstwereld versteld staan. Maar zoals wel vaker het geval is met zeer getalenteerde creatievelingen was hij een bijzonder figuur – een onaangename man zelfs.
Door Martijn Douma
Dit album begint met Miss Mary Cassatt, die vlak na zijn dood nadenkt over de man die Edgar Degas was. Ze vraagt zich af of iemand hem eigenlijk wel ècht kende. In zijn bibliotheek duikt ze zijn geschriften in. Vanaf daar krijgen we mee hoe zijn leven er ongeveer uitzag.
Eigen stijl
Toen hij de keuze had gemaakt dat hij schilder wilde worden in plaats van advocaat, is hij eerst op zoek gegaan naar zijn eigen stijl. Dat was niet makkelijk: hij wilde niet meegaan met de op dat moment zeer populaire Academische kunst. Uiteindelijk vond hij zichzelf in het vastleggen van alledaagse gebeurtenissen. Zoals het schilderij De balletklas, nu een van zijn beroemdste werken. Ballerina’s spelen sowieso een opvallende rol in zijn werken. In de praktijk schilderde Degas vrijwel alleen vrouwen: wasvrouwen, prostituees en danseressen. En dat terwijl hij, voor zover bekend, geen relaties heeft gehad.
Mopperen en foeteren
Degas had er een handje van om iedereen tegen zich in het harnas te jagen. Bijvoorbeeld door andere kunstenaars, al dan niet in hun bijzijn, af te kraken, politiek incorrecte of vrouwonvriendelijke opmerkingen te maken. Hij was het liefst alleen en liet zelden blijken het werk van een andere kunstenaar te kunnen waarderen. Mopperen en foeteren, daar was hij goed in. Niet echt eigenschappen waarmee je snel vrienden maakt.
Bang voor de liefde
De kunstschilder leefde dan ook voor zijn werk. Vrienden had hij niet echt, al kwam Édouard Manet een aardig eind in de richting. Een liefdesleven had hij ook niet: voor zover bekend is daar nooit sprake van geweest. De auteurs hanteren de insteek dat Degas wellicht bang was voor de liefde en daarom zijn schildersoog liet vallen op vrouwen waarop hij niet verliefd kón worden. Al had de man ook een voyeuristisch trekje: af en toe zette hij een masker op, om anoniem in een bordeel te kunnen kijken naar de vrouwen die daar, al dan niet gekleed, aanwezig waren.
Bijzondere band
Met Miss Mary Cassatt, een Amerikaanse kunstschilder, had hij een bijzondere band – misschien zou je het vriendschap kunnen noemen. Hij ontfermt zich tot op zekere hoogte over haar en geeft haar tips over haar schildertechniek. Als vrouw in een mannenwereld had ze het niet makkelijk, dus kon ze zijn hulp goed gebruiken.
De Impressionisten
De totstandkoming van een groep opstandige kunstschilders, die later spottend Impressionisten zouden worden genoemd, is een verhaal op zich. Ze weigerden te schilderen zoals het volgens de Academie zou moeten. Het gevolg daarvan was dat ze niet mochten exposeren in de bekende Parijse Salon, een kunsttentoonstelling die regelmatig werd gehouden. Degas en enkele anderen besloten dan maar zelf een salon te organiseren: ongekend in die tijd! Hun eerste salon, in 1874, was met 3.500 betalende bezoekers redelijk succesvol en kreeg wisselende kritieken. Maar er was een zaadje geplant en er volgden meer van dergelijke exposities. Met Degas als een van de conservatieve, maar redelijk vaste deelnemers. De latere edities kregen te kampen met veel geruzie tussen de deelnemende artiesten/organisatoren en wisselende bezoekersaantallen.
Beroemd beeldje
Ook al had Degas na jaren worstelen en het structureel niet afmaken van zijn schilderijen een zekere naam opgebouwd, pas echt beroemd en gewaardeerd werd hij door een beeldje. Tijdens de zesde Salon, in 1881, onthulde hij een beeldje gemaakt van bijenwas, genaamd Danseresje van veertien jaar. De markante gezichtsuitdrukking van het meisje en het gebruik van echt mensenhaar en echte kleren en schoentjes maakte dat het insloeg als een bom in de wereld van de kunsten. Eindelijk erkenning!
Bij vlagen intrigerend
Na Monet, op zoek naar het licht (2017) en Django (2021) levert het duo Efa en Rubio weer een prima album af. Een bij vlagen intrigerende biografie over een eigengereide schilder waarover weinig bekend is. De auteurs suggereren dat Degas zo eenzaam was omdat hij zich volledig aan de kunst toewijdde. Waardoor er geen plaats zou zijn voor vrienden, vertier of romances.
Verbeelding
Gelukkig laat dit verhaal ook veel aan de verbeelding van de lezer over. Het zou immers ook kunnen dat Degas bijvoorbeeld simpelweg liever alleen was en niet eenzaam. In ieder geval dwaal je even mee door het bijzondere kunstenaarswereldje in Parijs aan het eind van de 19e eeuw.
Impressionistische tint
De tekenstijl van Efa (Ricard Fernandez) leent zich goed voor het neerzetten van een verhaal als deze. Heel toepasselijk en mooi om naar te kijken. Enkele situaties uit Degas’ schilderijen komen terug in het boek, geheel of gedeeltelijk. Dat doet Efa goed hoor! De moeite van het bekijken waard.
Dossier
In een dossier van 17 pagina’s geeft schrijver Salva Rubio, die gepromoveerd is in de Schone Kunsten en geschiedenis, een nadere toelichting op de handel en wandel van Degas. Dit is inclusief wat meer historisch perspectief en een nadere beschouwing op de relatie die de schilder met Mary Cassatt had. Reuze interessant en goed onderbouwd! Als je van dat soort thematiek houdt natuurlijk.
Degas – de dans van de eenzaamheid geeft een aardige impressie van hoe de beroemde kunstschilder geweest zou kunnen zijn. Het is wat ingewikkeld om ‘mee te leven’ met een moeilijke man als deze, die niet als bruut wordt weggezet. De manier waarop hij hier wordt neergezet wist me niet echt te pakken. Daarnaast kabbelt het redelijk kalm voort, er had wel wat meer vuurwerk in gemogen. Wat overblijft is een aardige indruk van Degas en het kunstenaarsmilieu van toen. Leuk voor de geïnteresseerden in kunsthistorie en in Impressionisten in het bijzonder.
Degas – de dans van de eenzaamheid
Collectie Tegen/Beeld
Tekst: Salva Rubio
Tekeningen en inkleuring: Efa (Ricard Fernandez)
Uitgeverij: Le Lombard
Artistieke leiding: Eric Laurin
Grafisch concept: Rébekah Paulovich
Vertaling: Boom Wingene
Lettering: Studio Peter de Raaf
112 pagina’s / hardcover / € 22,95
Haal dit boek bij je favoriete winkel of bestel direct online:
