Striptekenaar François Schuiten en scenarist Benoît Peeters zijn ‘kinderen van Brussel’ met een sterke voorliefde voor architectuur. In Brussel, hoofdstad der dromen tonen ze hun passie voor de stad en haar bouwkunst. Op meeslepende wijze word je meegenomen in de geschiedenis van de stad en krijg je een aantal fraaie illustraties te zien.
Door Martijn Douma
Om te zeggen dat François Schuiten en Benoît Peeters ‘wel wat hebben’ met architectuur is een flink understatement. Niet dat ze een opleiding tot architect hebben gevolgd of in de bouwwereld actief zijn of iets dergelijks. De vader van Schuiten was architect en dus kregen de boezemvrienden de liefde voor gebouwen met de paplepel ingegoten. Dat blijkt vooral uit de reeks waar de heren stripauteurs befaamd om zijn: De Duistere Steden. Deze draait om een vreemde magisch-realistische versie van onze wereld, de Tegenaarde, waarin een belangrijke rol is weggelegd voor steden en gebouwen.
Kinderen van Brussel
Schuiten en Peeters zijn ook nog eens ‘kinderen van Brussel’: Schuiten (1956) is er geboren en getogen, Peeters (1956) is geboren in Parijs, bracht zijn jonge jaren in de regio van Brussel door, totdat het gezin uiteindelijk naar de stad verkaste.
Liefde voor Brusselse architectuur
Het is dus geen verrassing dat het auteursduo met een boek komt waarin hun liefde voor de architectuur van Brussel tot uiting komt. Een logische stap ook wel, want Schuiten heeft de afgelopen decennia de nodige tekeningen gemaakt voor de promotiecampagnes van de stad en in zijn eigen werk eer betoond aan Brussel. De hoogste tijd dus om zijn illustraties eens serieus te bundelen, en te voorzien van nadere info!
Verhaal van de stad
Aan de hand van bekende gebouwen en personen neemt Peeters je mee in het interessante verhaal van de hoofdstad van Europa. De hoofdstukken zijn kort en krachtig, doorgaans een à twee pagina’s, en chronologisch ingedeeld. De vertelling begint ongeveer rond de onafhankelijkheid van België in 1830. Qua verhouding zijn er meer pagina’s met tekeningen dan pagina’s met tekst.
Anspach en de Zenne
En zo word je als lezer meegenomen in de ambitieuze plannen die burgemeester Jules Anspach (1829-1879) met de stad heeft, met het Parijs van Hausmann als voorbeeld. Te beginnen bij de overwelving van de rivier de Zenne, die dwars door de stad loopt. Hele volkswijken moeten plaatsmaken voor brede lanen. Dat gaat uiteraard gepaard met de te verwachten weerstand uit diverse hoeken van de samenleving, en bijzonder hoge kosten.
Prestigieuze projecten
Om Brussel het nodige elan te geven worden, ondersteund door koning Leopold I, allerlei prestigieuze gebouwen en projecten bedacht. Er verrijzen nieuwe kerken, de Congreskolom, de Muntschouwburg. Op een plek die de hele stad domineert – de Galgenberg – moet een symbool voor de stad – of misschien wel voor de jonge natie – verrijzen. Dat wordt het Justitiepaleis, na veel gesteggel ontworpen door Joseph Poelaert. Het gebouw wordt enorm groot en krijgt uiteenlopende kritieken, van mooi tot megalomaan en monsterlijk.
Victor Horta: art nouveau en rivaliteit
De meeste aandacht in het boek gaat uit naar Victor Horta (1861-1947), de architect die geldt als een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de art nouveau. Hij was de rijzende ster in de Brusselse architectuur en heeft een aantal huizen en panden ontworpen in een kenmerkende stijl, die in de loop van de tijd evolueerde. Peeters schroomt niet om ook de complexe persoonlijkheid van Horta te benoemen en gaat wat nader in op de concurrentiestrijd met Henri Van de Velde. Ook de teloorgang van de grote architect Horta komt aan bod.
Belgisch Stripcentrum en Autrique-Huis
De echte stripliefhebber kan gemakkelijk, bewust of onbewust, in aanraking zijn gekomen met Horta, want het Belgisch Stripcentrum is gevestigd in het voormalig warenhuis Magasins Waucquez, dat door hem is ontworpen. Net als bijvoorbeeld BOZAR (het Paleis voor Schone Kunsten, 1928). En het Autrique-Huis (1893), een van de eerste gebouwen die Victor Horta tekende. Dit herenhuis is in 1996 op aandringen van Schuiten en Peeters door de gemeente Schaarbeek aangekocht en onder hun supervisie volledig en tot in de kleinste details gerestaureerd. Het restauratieproces komt ook aan bod.
Fascinerende verrassingen
Naast de genoemde onderwerpen bevat dit boek de nodige aangename en fascinerende verrassingen. Zoals het verhaal van Paul Otlet (1868-1944), die in zijn Mundaneum alle kennis ter wereld wilde verenigen en daarvoor een classificatiesysteem ontwierp, waarbij alles op fiches moest worden gezet. In wezen bedacht hij daarmee een voorganger van Google voordat de computer was uitgevonden. Of het Wiertzmuseum, ontworpen door schilder Antoine Wiertz (1806-1865): hierin wordt zijn oeuvre, dat bestaat uit gigantische schilderijen, getoond. Maar ook het AfricaMuseum, Jubelpark, de surrealistische kunstschilder René Margritte, Train World en de Wereldexpo van 1958 met het Atomium komen aan bod. Uiteraard kan enige aandacht voor Brussel als hoofdstad van Europa ook niet ontbreken.
Brussel en de stripliefhebber
Pre-corona kwam ik enkele keren per jaar in Brussel, vooral vanwege de striphobby. Zo vond mijn interview met de auteurs van Asterix plaats in het Belgisch Stripcentrum, in een Hortagebouw dus. Mijn jaarlijkse bezoek aan het Warandepark voor het Stripfeest bracht me in de Europese wijk, in het centrum en in BOZAR. Ik heb tijdens die bezoekjes Brussel leren kennen als een stad met veel gezichten. Van verpauperde wijken en grauwe gebouwen tot geweldige historische panden en mondaine, moderne architectuur, en van beduimelde steegjes tot breed opgezette boulevards. Dit boek heeft mijn beeld van Brussel verbreed en mijn enthousiasme voor de stad aangewakkerd. Ik heb me voorgenomen om bij een volgende trip het Justitiepaleis, het Wiertzmuseum en het Autrique-Huis te gaan bezoeken.
Ode aan Brussel
Of het nu gaat om de ideeën van Anspach en Leopold I en II, de ontwerpen van Horta en Van De Velde, de politiek en het gekonkel eromheen, of het feit dat veel bijzondere gebouwen niet gered konden worden van de sloop. Dit boek laat de vele kanten van de stad Brussel zien. Heerlijk leesvoer, gelardeerd met prachtige illustraties van de gebouwen en omgeving die het betreft. Als ik dan toch een punt van kritiek mag noemen: een inhoudsopgave was geen overbodige luxe geweest. En een trefwoordenregister had hier eigenlijk ook niet mogen ontbreken.
Voor de liefhebber van architectuur, historie, markante figuren en prachtige tekeningen van gebouwen is dit een aanrader! Een echte ode aan de stad Brussel. Maar haast je wel, want dit boek lijkt te gaan uitverkopen.
Brussel, hoofdstad der dromen
Tekst: Benoît Peeters
Tekeningen: François Schuiten
Concept: Jack Durieux
Vertaling: James Vandermeersch
Uitgeverij: Casterman
128 pagina’s / hardcover / € 34,99 / ISBN 9789030377498
